चितवन,भदौ ३० –

साउन अन्तिम साता आएको बाढीका कारण चितवन राष्ट्रिय निकुञ्जमा रहेका दुर्लभ वन्यजन्तु एकसिंगे गैँडाका धेरै बच्चा बगाएको अनुमान गरिएको छ । जसका कारण आउँदो वर्ष निकुञ्जमा गैँडा गणना गर्नुपर्ने प्रस्ताव निकुञ्ज कार्यालयले गरेको छ ।

सन् २०१५ मा चितवन राष्ट्रिय निकुञ्जमा गैँडा गणना गरिएको थियो । चार वर्षको फरकमा गैँडा गणना गरिँदै आएको छ ।

बाढीको ठूलो प्रभावका कारण अवस्था पहिचान गर्न तीन वर्षमा नै गणनाको प्रस्ताव गर्न लागिएको हो । निकुञ्जका प्रमुख संरक्षण अधिकृत रामचन्द्र कँडेलका अनुसार वास्तविक अवस्था थाहा हुन नसके पनि गैँडाका धेरै बच्चा बगाएको अनुमान गरिएको छ ।

एक वर्षमा ५० हाराहारी बच्चा जन्मने गरेको भन्दै उहाँले माउलाई समेत धेरै टाढा नदीले बगाएर पु¥याएको बताउनुभयो । बाढीका कारण प्रत्यक्षरुपमा तीन गैँडा मरेका थिए भने एउटा बाढीपछि घाँसको अभावमा चर्ने क्रममा जुधेर मरेको थियो ।

कँडेलका अनुसार बाढीले भारतको वाल्मीकि टाइगर रिजर्भ पु¥याएका आठ गैँडालाई उद्धार गरी ल्याइएको छ । एउटा अझै भारतमा रहेको बताइएको छ । नेपालतर्फ नवलपरासीको नरसहीमा एउटा र त्रिवेणीमा बच्चासहित एउटा गैँडा रहेको कँडेलले बताउनुभयो ।

निकुञ्ज हुँदै बग्ने नदी छेउछाउमा घाँसे मैदान व्यवस्थापन गरिएको छ । घाँस र पानी पाउने भएपछि गैँडा नदी छेउमा नै बस्ने गर्छन् । साना गैँडाका बच्चा आमा सँगसँगै हिँड्ने गर्छ ।

निकुञ्जका सूचना अधिकारी नुरेन्द्र अर्यालका अनुसार गैँडाका बच्चा करिब तीन वर्षसम्म आमासँगै हिँड्ने गर्छ । यसलाई हेर्दा करिब १५० बच्चा आमासँगै रहेको अनुमान गरिएको छ ।

गत साउनमा अबिरल वर्षसँगै आएको बाढी आएपछि गैँडा बगाएको थियो । भारतीय क्षेत्रबाट उद्धार गरिएका अधिकांश गैँडा वयस्क रहेका छन् । बाढीले आफ्नो क्षेत्रभन्दा अन्यत्र पु¥याएकाले पनि निकुञ्जका गैँडा अहिले अन्योलमा परेको कर्मचारीको भनाइ छ ।

झण्डै तीन सातासम्म खान नपाएर कष्टकररुपमा रहेकाले उद्धार गरिएका गैँडा दुब्लाएर हाड छाला मात्र भएको अवस्थामा भेटिएका थिए ।

वास्तविक तथ्यांकको अवस्थालाई थाहा पाउन सन् २०१८ मा गैँडा गणना गर्नुपर्ने प्रस्ताव गर्न लागिएको प्रमुख संरक्षण अधिकृत कँडेलले बताउनुभयो । सन् २०१५ को गणनाअनुसार निकुञ्जमा ६०५ गैँडा रहेका थिए । त्यसपछि बर्दियामा आठवटा र शुक्लाफाँटामा पाँच स्थानान्तरण गरिएको छ ।

बाढीले बाघसमेत बगाएको प्रत्यक्षदर्शीले जनाएको भन्दै उहाँले यसै मंसिरमा बाघ गणना गरिने भएकाले बाघको वास्तविक तथ्यांक आउने बताउनुभयो । बाढीले मांसाहारीका आहारा प्रजातिका जरायो, लगुना, मृग, बँदेल, चित्तलजस्ता जनावर एक हजारभन्दा बढी मरेको अनुमान गरिएको छ ।

बाढीबाट निकुञ्जको समग्र पर्या–पर्यावरण खलबलिएपछि यसलाई पूर्ववत् अवस्थामा ल्याउन निकुञ्ज र दातृ निकायसँग छलफल शुरु भएको कँडेलले बताउनुभयो । – रासस