नेपालका २८ वाणिज्य बैंकहरु मध्ये अधिकाशं बैंकहरुमा बैंकको सञ्चालक समितिका अध्यक्ष र बोर्ड सदस्यहरुको चर्को दबदबा छ भन्दा पत्याउन गार्हो होला तर यो सत्य हो । झट्ट हेर्दा पत्याउन गाह्रो यो कुराको प्रमाण चाहिए कुमारी बैंकको केन्द्रीय कार्यालय पुगे देख्न सकन्छ ।

यी कैंकले अध्यक्ष सन्तोष कुमार लामाका लागि सिइओसँगै एउटा भव्य र सजीसजावट भएको कोठा दिएका छन् । त्यही दिनै अध्यक्ष १० बजे देखि ५ बजेसम्म बसी सबै कामका फाइल अध्ययन गरी सीएओहरुलाई गर्न वा नगर्न भनी हस्तक्षेप गरि रहेका हुन्छ ।

कुमारी बैंकका सीइओ सुरेन्द्र भण्डारी अध्यक्षको दबदबा मानी सबै निर्देशन पालना गरी जागिर बचाई रहेका छन् । तर निरिह राष्ट्र बैंक बेखबर झैं बनेको देखिन्छ । राष्ट्र बैंक यी दुबै बैंकका अध्यक्षहरुको क्रियाकलापबाट अनविज्ञ छैन तर आँखा चिम्म गरी बसेको छ । के हो गर्भनर साब कारबाही गर्ने हिम्मत छैन भने पद पनि छाडे हुन्छ नत्र कारवाही गरी आफ्नो छबी बचाउने काम गर्नुहोस् ।

तपाईको जीवनमा एउटा छबी छ । त्यो बचाउने दायित्व तपाईकै हो । जागिर त केही समयकै लागि हो नि गर्भनर साब ! यी बैंकका अध्यक्ष त पात्र मात्रै हुन दर्जनौ बैंकमा अध्यक्षहरुको चर्को दबदबा छ । हस्तक्षेप पछिल्लो समय बढेको छ । कर्जा प्रवाह देखि कर्मचारी भर्ना र सरुवासम्म हस्तक्षेप छ ।

त्यो तपाईलाई नै थाहा होला । कारबाही गर्ने हिम्मत छ । गर्भनर साब तपाईसँग ? बैंकहरुबीच अस्वस्थ्य प्रतिस्पर्धा गराउन बैंकका अध्यक्षले नै सीइओहरुलाई दबाब दिने गरेको भेटीर्एको छ । यसको कारण अहिले बैंकहरुमा जोखिम बढेको प्रस्टै देखिन्छ ।

नियामक निकाय नेपाल राष्ट्र बैंकका पियन देखि गर्भनरसम्मले बैंकमा आफ्ना आफन्त, नातागोता, आसेपासेलाई जागिर खुवाउन तलिन देखिन्छन् । र राष्ट्र बैंकको निर्देशन पालना गर्न अटेर मात्रै गर्दैनन् सीइओहरुलाई बैंकिङ नम्स विपरीत काम गर्न उत्साहित गरिरहेका छन् बैंक अध्यक्षहरु । पछिल्लो परिणाम हो बैंकहरुमा चर्को तरलता अभाव । सुन्दा पनि घिन लाग्ने, हेर्दा लाज लाग्ने काम राष्ट्र बैंकका सबै तहका कर्मचरीले गरेको फेला परेको छ ।

दशैंमा रक्सीको बोतल गिफ्ट लिने कुरा होस् वा तिहारमा मिठाईको डब्बा । भनसुनमा जागिर लाउने कुरा हेर्ला सानो लागे पनि यसले निर्णय क्षमतालाई प्रभावित पार्न सक्छ कि सक्दैन गर्भनर साब ?

बैंक तथा वित्तीय ऐनले व्यवस्थापन र संचालक समितिवीचको कामबारे स्पष्ट कित्ताकाट गरिदिए पनि बैंक अध्यक्षले कार्यकारी भूमिका खेलीरहेको देखिन्छ ।

आफुलाई मनपरेको सीइओ राख्ने अनि आफुले भनेजस्तो गर्न लगाउने प्रवृत्ति पछिल्लो समय वाणिज्य बैंकहरुमा बढेको एक पूर्व सीइओले बताए । अध्यक्षहरुको चर्को दबाबका कारण बैंकका सीइओहरुले ८० प्रतिशत मात्रै लगानी गर्न पाउने पैसा ८८्.९० प्रतिशत सम्म लगानी गरेपछि अहिले चर्को तरलता अभाव देखिएको एक पूर्व सीइओले बताए ।

राष्ट्र बैंकको पछिल्लो तथ्याङ अनुसार बैंक तथा वित्तीय संस्थाको कर्जा–पूँजी– निक्षेप अनुपात ८८ प्रतिशतको हाराहारीमा पुगेको छ । बैंक तथा वित्तीय संस्थाले यस अवधिमा २९ खर्ब ४३ अर्ब निक्षेप संकलन गरेका छन् भने २६ खर्ब १० अर्ब कर्जा प्रवाह गरेका छन् ।

बैंक तथा वित्तीय संस्थाले संकलन गरेको निक्षेपको आधारमा भएको कर्जा लगानी ८८.६८ प्रतिशत हुन आउँछ । राष्ट्र बैंक्ले गरेको व्यवस्था अनुसार यसको अनुपाल ८० प्रतिशत भन्दा माथि हुनु हुँदैन । बैंक् तथा वित्तीय संस्थाले यस अवधिमा गरेको गरेको लगानी राष्ट्र बैंकले तोकेभन्दा निकै माथी छ ।

राष्ट्र बैंकको व्यवस्था अनुसार बैंक तथा वित्तीय संस्थाले एक हजार रुपैया तथा वित्तीय संस्थाले एक हजार रुपैयाँ निक्षेप संकलन गरेर आठ रुपैयामात्र लगानी गर्न पाउने व्यवस्था छ ।

पर्याप्त सरकारी खर्च नहुनु, कर्जाको माग अनुसार निक्षेप बढ्न नसक्नु तथा बैंकहरुले आफ्नो पुँजीलाई नहेरी माग अनुसार बैंक नै रित्तिने गरी लगानी गर्दा अप्ठ्यारोमा परेका हुन् । निक्षेप र कर्जाको अनुपातलाई मिलाएको भए यस्तो अवस्था आउने थिएन । बैंकर अनलराज भट्टराईको ठम्याई हो यो ।

अहिले अधिकांश बैंकहरुको सीसीडि रेसियो ८० प्रतिशतको हाराहारीमा पुगेको राष्ट्र बैंकका प्रवत्ता नारायण प्रसाद पौडेलले बताए । बैंकहरु अहिले थप कर्जा प्रवाह गर्न सक्ने अवस्थामा नरहेको उनको भनाई छ । थप कर्जा प्रवाह गर्न थप स्रोत जुटाउनु पर्छ उनले भने ।

राष्ट्र बैंकले दिएको जानकारी अनुसार अहिले राष्ट्रिय वाणिज्य बैंकको सीडिसी रेसियो भने ७० प्रतिशत मात्रै छ । भने स्टाण्डर्ड चार्टड बैंक सहज अवस्थामा छ । अहिले पछिल्लो समय २८ वाणिज्य बैंक मध्ये १२ भन्दा बढी बैंक धेरै अप्ठ्रोमा पुगेका भेटिएको छ । यसले नेपाली जनताको सम्पत्ती कतै हराउने त होइन भन्ने आशंका बढ्दै गएको देखिन्छ । समयमै सचेत भया । राजतिलक साप्ताहिक