गणेश राज पोखरेल नेपाली बैकिङ्ग इतिहासमा चिनाई राख्नु पर्ने नाम पटक्कै होइन । बैकिङ्ग इतिहासमा २ दर्शक भन्दा बढि विताएका पोखरेल युवा बैंकर भित्र पर्ने नाम हो । साच्चै भन्नुपर्दा पोखरेलको नेतृत्वमा रहेको मजबुद र अब्बल बैंक बनेको छ सिटिजन्स इन्टरनेशनल बैंक । नेपालका धेरै बैंकहरु भित्र पनि टप दश भित्र पर्ने बैंक सिटिजन्स इन्टरनेशनल बैंक लिमिटेडका सीइओ हुन गणेश राज पोखरेल ।

विश्वभरी महामारीकारुपमा फैलिएको कोरोना भाइरसले नेपाल पनि अछुतो अब रहेन । केही संकेतहरु देखिएका छन् । चैत्र २५ गतेसम्मका लागि सरकारले देशलाई लकडाउन गरेको अवस्था विद्यमान छ । लक डाउनका कारण सरकारको अनुमति विना घर बाहिर निस्कन सक्ने अवस्था नै छैन र हुँदैन पनि ।

यो अवस्थामा पनि नेपालको निजी क्षेत्रको सिटिजन्स इन्टरनेशनल बैंक लिमिटेडले ४०÷४५ शाखाबाट सेवा प्रदान गरिरहेको देखिन्छ । डिजिटल कारोबारलाई प्रोत्साहन दिएको यस बैंकले डिजिटल कारोबार गर्न नसक्ने ग्राहकलाई कारोबार सुचार गर्न केही शाखाहरु संचालन गरि सेवा दिइरहेको देखिन्छ । यस्तो अवस्थामा बैंक खोलेर सेवा दिन के कस्ता कठिनाईहरु भोग्नु परेको छ ?

शाखा खुलेको मात्रै छ कि कारोबार छ । बैंकको कर्मचरीको स्वास्थ्य अवस्था कस्तो छ । कोरोना भाईरसका कारण नेपालको अर्थतन्त्रलाई कस्तो असर पर्ने देखिन्छ र आगामी चैत्र महिनामा आउने बैंकहरुको वित्तिय विवरणमा यसले कस्तो असर गर्ने देखिन्छ र नेपाल बैंकर्स एसोशियशनले हालै मुद्दती खाता र बचत खातामा डिपोजिट ब्याजदर घटाएको देखिन्छ ।

यिनै र यस्ता विषयमा युवा बैंकर एवं सिटिजन्स इन्टरनेशनल बैंक लिमिटेडका सीइओ गणेश राज पोखरेलसंग आर्थिक बजार न्यूज डटकमका सम्पादक भूपेन्द्र आचार्यले गरेको कुराकानीः

० केही दिन अगाडी वाणिज्य बैंकहरुले कोरोनाको त्रास कै बीच मुद्दती निक्षेपको ८.२५ प्रतिशत र संस्थागत निक्षेपको ७ प्रतिशत व्याजदर कायम गरेको सार्वजनिक भएको छ । यसले ग्राहकलाई राहत होइन आहत पर्ने देखिन्छ नि ?
यस्तो होइन पुरानो फिक्स डिपोजिट मेच्यौैटको अवस्थामा छन् । नयाँलाई केही फरक पर्ने मात्रै हो । अर्को कुरा अहिले बैंकहरुका डिभेञ्चर भटाभट बजारमा आएको अवस्था छ । यसले त्यहाँ लागानी गर्ने अवसर प्रदान गरेको छ । डिभेञ्चरमा १०÷११ प्रतिशत ब्याज पाउने अवस्था त जिवित नै छ नि । यसरी बुझ्नु जरुरी छ । महामारीको मौकामा व्याज हट्यो भन्नु गलत हो । अहिले सबै ठप्प छ । बैंकमा अत्यावश्यक केही कारोबार बाहेक सबै ठप्प नै छ । सबै बच्नु प¥यो । हामी हाम्रा ग्राहक देश जनता यसरी लिनु राम्रो होला ।

० मुलुक लकडाउनमा छ । कोरोना भाईरसका केही संकेत हाम्रो देशमा देखा परेको छ । त्रासकै अवस्थामा पनि छ । यस बीचमा सिटिजन्स इन्टरनेशनल बैंक लिमिटेडले चाही कस्तो सेवा प्रदान गरेको अवस्था छ, सीइओ साब ?
बैंक आवश्यक बस्तु भित्र पर्ने भएकाले बैंक खोल्नु वाध्यता हो । यो बेला हामीले ४०÷४५ वटा शाखा खोली अरु बैंकको जस्तो सेवा दिएका छौं । ११ बजे देखि १ बजेसम्म मात्रै खोलेर कारोबार गरेका छौं । नेपालको करिब ६० प्रतिशत जनसंख्या मात्रै अहिले बैंकिङ्ग र वित्तिय प्रणालीमा आवद्ध हुनुहुन्छ । स्थानीय तहहरुमा एटिएम छैन । त्यहा शाखा खोलेर नै सेवा दिनुपर्ने अवस्था छ । औषधी मुलो, खाद्यान्न, तेल, तरकारी, दुध आदि बस्तु किन्न पैसा त ग्राहकहरुलाई दिनै प¥यो नि । त्यो हामीले गरेका छौं । अरु एलसी, बैंक ग्यारेन्टी, आवश्यक सामाग्रीहरुको लागि मात्रै गरेको अवस्थामा छ । समग्रमा यो विशम र कठिन घडिमा बैंक र वित्तिय क्षेत्रले राज्यलाई ठूलो योगदान दिएका छौं र दिनुपर्ने दायित्व बहन हामीमा छ ।

जहाँसम्म इन्सेन्टिभको कुरामा जसरी अहिले विशम अवस्थामा काम गर्नु भएको छ त्यसमा सम्मान पनि गरेका छौं । त्यसले पनि उहाँलाई मोटिभेट भइरहेको छ । फाइनान्सियल मोटिभेट कसरी गर्ने भन्ने विषयमा अहिले बहस चलिरहेको छ । निर्णय गरिसकेका छैनौं । तर, केही सुविधा चाही दिने सोचमा छौं ।

० यो विषम परिस्थितिमा बैकमा आएर कामगर्ने कर्मचारी साथीहरुको स्वास्थ्यबारे चाही तपाई कति चिन्तित रहनु भएको छ नि ?
यो बेला कर्मचारी मात्रै होइन लाखौं ग्राहक, प्रोमोटर, शेयरधनी लगायत सबै जनताको स्वास्थ्यको कुरा गर्नपर्छ । अर्को कुरा कर्मचारी साथीहरुका बारे हामी सचेत र सजक छौं । रोगसंग लडन तत्कालका लागि चाहिने सबै प्रकारको स्वास्थ्य सामाग्री दिएका छौं ।
काठमाडौं बाहिरको हकमा कर्मचारीको उपस्थिति अलिक बढी हुनुपर्ने भएकाले स्थानीय प्रशासनसँगको समन्वयमा काम गरिरहेका छौं । यस्तो अवस्थामा पनि कामलाई प्राथमिकतामा राखेर उहाँहरुले काम गर्नु भएको छ । धन्यवादका पात्र पनि हुनुहुन्छ नि ।

० यस्तो विशम परिस्थिति र कोरोना भाईरसको महामारीका बीच पनि बैंक पुगेर काम गर्ने कर्मचारी साथीहरुलाई चाही के कस्ता बीमा र बोनसका कुरा ल्याउनु भएको छ ?
यही कर्मचारीहरु नै आउनु पर्छ भनेका छैनौं । कर्मचारीमा पनि शारीरिक र मानसिकरुपमा अलिक बलिया मानिएका कर्मचारी आउनु्होस् है भनेका छौं । जहाँसम्म इन्सेन्टिभको कुरामा जसरी अहिले विशम अवस्थामा काम गर्नु भएको छ त्यसमा सम्मान पनि गरेका छौं । त्यसले पनि उहाँलाई मोटिभेट भइरहेको छ । फाइनान्सियल मोटिभेट कसरी गर्ने भन्ने विषयमा अहिले बहस चलिरहेको छ । निर्णय गरिसकेका छैनौं । तर, केही सुविधा चाही दिने सोचमा छौं ।

यो नियमित नै काम भएकाले यसलाई कसरी हेर्ने भन्ने पनि छ । बैंकले भविष्यमा कसरी प्रमोसन गर्दा कसरी मूल्यांकन गर्ने भन्ने लगायतका प्रोत्साहन गर्ने कुरा पनि छ नि ।

० राष्ट्र बैंकले बैंकका ग्राहकहरुका लागि केही सहुलियतका प्याकेज ल्याएको देखिन्छ । यसलाई कसरी लिनु भएको छ त ?
यो स्वातयोग्य छ । सकारात्मक छ । केन्द्रीय बैंकले ल्याएको यो पहिलो चरणको प्याकेज हो । यस्ता प्याकेज अरु पनि आउँछन भन्ने छ । प्रोभिजन टाइमिङ अवधि पनि बढाउन सकिन्छ । उद्योगीहरुलाई यसले फाईदा नै गर्छ । लोनलाई रिसेड्युल गर्ने रिस्ट्रक्वारिङ गर्ने कुराले पनि केही राहत पक्कै दिनेछ । यो बुझनु जरुरी छ ।

किनभने उद्योगहरु चल्न सकेका छैनन् । असारसम्म लोनलाई सम्बोधन गरेर केही पुग्दैन भन्ने लाग्छ । प्रधानमन्त्रीको सम्बोधनमा लकडाउन अझै २ साता लम्बिन सक्ने संकेत देखिन्छ ।

राष्ट्रिय कोषमा सीइओ मैले १ लाख डोनेसन गरेका छु । जम्मा ५० लाख दिएको अवस्था छ । अरु स्थानीय तहमा केही गाउँपालिकालाई सहयोग गरेका छौं । हामी पनि यही समाजका मान्छे हौं, समाजलाई सहयोग गर्ने दायित्व हाम्रो पनि छ । हिजो पनि भूकम्पको बेला हामी राज्यसंगै हिँडेका थियो । आज पनि संगै छौं नि ।

साथै तरलता पनि अलिकति सहज बनाईदिने हो भने फाइदा हुन्छ भन्ने मलाई लाग्छ । हाइड्रोपावर लगायतका आयोजनाहरु लम्बिने सम्भावना छ । श्रमिकहरु घर गएका छन् । कहिले फर्किने हो टुंगो छैन । त्यसैले अहिले आएको प्याकेजले मात्रै पुग्दैन । राज्यले समयमै सानादेखि ठूलासम्मलाई समेटेर प्योकज ल्याउनु जरुरी देखिन्छ ।

अर्को कुरा के छ भने भूपेन्द्रजी यो बेला सुरक्षित मापदण्ड हामी सबैले अपनाउनु पर्दछ । अबसरकोरुपमा लिदै मोबाइल बैकिङ्ग इन्टरनेट बैकिङ्ग चलाउन सकिन्छ । यो सिक्ने अवसर पनि भन्न चाहान्छु । यो आपतको बेला दुःख भित्र लुकेको सुख खोज्ने बेला हो । एटिएमबाट भन्दा पनि घरबाटै कारोबार गर्नु उचित छ । एटिएममा प्रसस्त पैसा छ । ढुक्क भए हुन्छ ।

० तपाईको बैंकले राज्यले कोरोना भाईरस बिरुद्ध लड्न बनाएको कोषमा कस्तो योगदान दिनु भएको छ त ?
हामीले ७ वटै प्रदेशमा ७÷७ लाख दिएका छौं । राष्ट्रिय कोषमा सीइओ मैले १ लाख डोनेसन गरेका छु । जम्मा ५० लाख दिएको अवस्था छ । अरु स्थानीय तहमा केही गाउँपालिकालाई सहयोग गरेका छौं । हामी पनि यही समाजका मान्छे हौं, समाजलाई सहयोग गर्ने दायित्व हाम्रो पनि छ । हिजो पनि भूकम्पको बेला हामी राज्यसंगै हिँडेका थियो । आज पनि संगै छौं नि ।

० बैंक र वित्तिय संस्थाहरुको चैत्त महिनामा वित्तिय विवरण आउँदैछ, यसलाई लकडाउनले कस्तो असर पर्ला त ?
वित्तिय क्षेत्रमा कोरोना संकटले बैंकको खुद नाफामा घाटा नहोला । तर अहिले दोहोरो टाईपको वित्तिय विवरण पनि आउने देखिन्छ । वितरणयोग्य नाफाको पनि कुरा छ । कतिपय बैंकहरु लाभाशं बाँड्न नसक्ने अवस्थामा अब चाहि पुग्न नसक्ने अनुमान गर्न थलिएको छ ।
केही समय पछि नै सबैचित्र देखिन्छ । राष्ट्र बैंकले १० प्रतिशतसम्म ब्याज तिर्दा छुट दिने असारसम्म जरिवाना छुट दिने विषयमा गरेको नीतिगत निर्णयले गर्दा नाफामामा केही असर गर्छ ।

आर्थिक रुपमा पनि निकै ठूलो असर गरेको छ र यी कुनै एक देशको मात्रै नभई विश्वव्यापी भएकोले यसको ठूलो असर पर्ने निश्चित छ । नेपालमा पनि आर्थिक रुपमा यसको असर ठुलो छ । यसको असर कति लामो समयसम्म हुने हो त्यो हेर्न बाँकी छ । यो समयले देखाउदै जाने नै छ ।

डिपोजिटको क्षेत्रमा भोलिका दिनमा रेट झर्दैछ । साढे ५ प्रतिशत सेभिङ्गमा जान्छ । २७ वटै वाणिज्य बैंकको निर्णय भएको छ । एफडीको हकमा १ प्रतिशत थपिन्छ । यसले पनि अलिकति अफ फन्ड घटाउछ । यसले गर्दा उद्योगीहरुलाई राहत पनि मिल्ने संकेत छ ।
राष्ट्र बैंकले जारी सीएसआर घटाएर ३ प्रतिशतमा ल्याएको छ । यसले पनि ठूलो राहत हुने देखिएको छ । तर, यसको ओभरअल असर फिगरमा कति होला भन्न केही समय लाग्ला  ।

० कोरोना भाईरसले विश्वअर्थतन्त्र हल्लाएको छ । नेपालको अर्थतन्त्रलाई पनि असर देखा परिरहेका बेला यसले बैकिङ्ग प्रणालीलाई चाही कति असर देखा पर्ला त सीइओ साब ?
अर्थतन्त्रको मुटु नै बैकिङ्ग क्षेत्र हो । अर्थतन्त्र चलायमान बैकिङ्ग प्रणाली भित्रैबाट हुने हो । यो बुझनु जरुरी छ ।
अर्कोतिर आर्थिक रुपमा पनि निकै ठूलो असर गरेको छ र यी कुनै एक देशको मात्रै नभई विश्वव्यापी भएकोले यसको ठूलो असर पर्ने निश्चित छ । नेपालमा पनि आर्थिक रुपमा यसको असर ठुलो छ । यसको असर कति लामो समयसम्म हुने हो त्यो हेर्न बाँकी छ । यो समयले देखाउदै जाने नै छ ।

नेपालका बैंकहरु अहिले समन्वयमा काम गरिरहेका छन् । नेपाल बैंकर्स एशोसियसन र नियमनकारी निकायसंगको समन्वयमा काम भईरहेकोले गर्दा समस्यामा केही कम छन् । तर, देशमै अवस्था गाह्रो भईसकेपछि के हुन्छ भन्ने अन्योल छ । त्यसलाई चिर्दै अगाडी बढ्नुपर्छ । आफू बच्ने र अरुलाई बचाउनु पर्ने समय आएको पक्कै छ । अर्को कुरा यो बेला मान्छे घर परिवारसंगै छन् । यसले उर्जा थपिएको पककै छ । त्यसकारण अब विदेश होइन देशमै केही गरौं भन्ने भावनाको विकास चाहि यो बेला पक्कै भएको देखिन्छ ।

० राष्ट्र बैंकमा हालै नयाँ गर्भनर आउनु भएको छ । उहाँबाट तपाईहरुको आशा चाहि के छ ?
गर्भनर महाप्रसाद अधिकारीज्यू बैकिङ्ग बुझेको अनुभवी र दक्ष गर्भनर मुलुकले पाएकोमा हाम्रो बैकिङ्ग प्रणाली खुशी छ । हामीसबैले चाहेको शालिन स्वभावको र सोचेर निर्णय लिने गर्भनर हामीले पाएका छौं नि ।

० अन्त्यमा लाखौं ग्राहक, शेयरधनी, प्रोमोटर र नेपाली जनतालाई केही भन्नु छ ?
यो समय धैर्य धारण गर्ने समय हो । घरमै बसेर इन्टरनेट बैकिङ्ग, मोबाइल बैकिङ्गबाटै कारोबार गरौं । अति आवश्यक सामान किन्न मात्रै एटिएम जाऔं । परिवारसंगै बसौं । नयाँ नयाँ कुरा सिकैं । त्रसित नबनौ । विश्वव्यापी रुपमा फैलिएको यो कोरोनाको महामारीबाट तपाई, तपाईको परिवार आफन्तजन र जनता बचाउने कर्तव्य तपाईकै हातमा छ नि ।