नेपालका २८ वाणिज्य बैंक सयौं विकास बैंक र वित्तिय संस्थाहरुमा दशैं र तिहार लगतै चर्को तरलता अभाव देखिएको छ । तरलता अभाव अझै गहिरिने देखेका बैंकहरुले कम्तीमा १ हप्ता निक्षेपको ब्याज दर घटबढ् नगर्ने अर्को भद्र सहमती फेरि गरेका छन् ।

वाणिज्य बैंकहरुमा चर्को तरलता अभाव भए पछि दर्जनौ बैंकहरुले ग्राहकहरुलाई आफूतिर लिने सुन र चाँदीका सिक्का दिने लोभ देखाउदै डिपोजिट ११÷१२ प्रतिशतमा भित्री सहमती गरि लिइरहेका छन् ।

तर वाहिर ७ र १० प्रतिशतको भद्र सहमती गरेको भनी हिडेका छन् । गत आइतवार विहान २८ वाणिज्य बैंकका सिइओहरुको छाता संगठन नेपाल बैंकर्स एसोसियशनको बैठक बसेको थियो । उनीहरुले लाजै नमानि कम्तीमा १ हप्ता ब्याज नबढाउने सहमती माथी अर्को भद्र सहमती गरेका हुन् ।

बैठकमा मुद्दती निक्षेपको ब्याजदरलाई यथावत राखेर बचतको ब्याजदरमा थपघट गर्ने विषयमा छलफल भएपनि पहिलेकै सहमतिलाई निरन्तरता दिएका छन् । यसअघि बसेको बैठकले बचतको ब्याजमा पाँच देखि सात प्रतिशत नबढाउने सहमति गरेका थिए भने मुद्दती निक्षेपतर्फ संस्थागतमा नौ र व्यक्तिगतमा १० प्रतिशतभन्दा बढी ब्याजदर नबढाउने सहमति बैंकहरुले गरेका थिए तर चर्को तरलता अभाव आएपछि यो भद्र सहमती तोडिने भएको छ ।

बैंकहरूले प्रदान गर्ने न्यूनतम ब्याज दर जतिनै कल डिपोजिटको ब्याज पनि त्यति नै हुनु पर्ने व्यवस्था राष्ट्र बैंकको छ । यसले बैंकहरुलाई मंहगोमा पैसा उठाउन कडाई भएको देखिन्छ । अधिकाशं लगानी योग्य पूँजी अभावका कारण ‘कर्जा–पूँजी– निक्षेप’ अनुपात (सीसीडी रेसियो) राष्ट्र बैंकले गरेको व्यवस्थाभन्दा माथि गएको छ । यो राम्रो संकेत मानिदैन ।

पछिल्लो समय ८८ प्रतिशतको सीसीडी रेसियोलाई बैकर्सहरूले सामान्य रुपमा लिन थालेका छन् । अहिले चार÷पाँच वटा बैंकको सीसीडी रेसियो ८९ प्रतिशतभन्दा माथि पुगेको देखिन्छ । राष्ट्र बैंकले गरेको व्यवस्था अनुसार बैकहरूले एक सय रुपैयाँ निक्षेप संकलन गरेर ८० रुपैयाँमात्र लगानी गर्न पाउने व्यवस्था गरेको छ । तर बैंकहरुले ८९ प्रतिशतसम्म लगानी गरेको कारण बजारमा चर्को तरलता अभाव देखिएको हो ।

राष्ट्र बैंकले गरेको व्यवस्था अनुसार आधार ब्याजदरमा प्रिमियम शुल्क समायोजन गरेर ब्याजदर निर्धारण हुन्छ । राष्ट्र बैंकले बैंक तथा वित्तीय संस्थालाई तीन÷तीन महिनामा ब्याजदर समायोजन गर्न निर्देशन गरेको छ । तर बैंकहरुले यसलाई टेरदैनन् । उनीहरुले ठूलो डिपोजिट आए भित्री सहमती गरि १२÷१३ प्रतिशत ब्याज दिएको भेटिएको छ ।

अब पनि सरकारी खर्च भएन भने वित्तीय क्षेत्रमा अघिल्लो वर्षहरूको भन्दा बढी तरलता संकट पर्न सक्ने देखिने प्रस्टै छ ।
बैंक तथा वित्तीय संस्थाले गएको दुई महिनामा ७३ अर्ब लगानी गरेका छन् भने ३५ अर्बमात्र निक्षेप संकलन गरेका छन् ।

बैंकले दुई महिनामा गरेको कर्जा लगानीअनुसार दैनिक करिब डेढ अर्ब रुपैयाँ खर्च भएको देखिन्छ । यो राम्रो संकेत होइन बैंकहरुले कर्जाको व्याज १५÷१६ प्रतिशत लिदै आएका छन् । यता २१ कम्पनीको तीन अर्ब १२ करोड ४१ लाख ५७ हजार १०० मूल्य बराबरको साधारण शेयर (आइपीओ) बजारमा आउने भएको छ । ती कम्पनीले शेयर बिक्रीका नेपाल धितोपत्र बोर्डमा निवेदन समेत दिईसकेका छन् ।

आवेदन दिएका कम्पनीको आर्थिक अवस्था तथा अन्य कागजात मगाएर अध्ययन भइरहेको बोर्डले जनाएको छ । आवेदन दिएकामध्ये १५ कम्पनी जलविद्युतसँग सम्बन्धित, पाँच माइक्रोफाइनान्स कम्पनी र एक लगानी कम्पनीसँग सम्बन्धित छन् । यदि सबै २१ कम्पनीका आइपीओ बजारमा आए बैंकमा डरलाग्दो तरलता अभाव आउने प्रस्टै देखिन्छ ।

सिइडिबी हाइड्रो फण्डले रु २२ करोड ८९ लाख ३० हजार बराबरको साधारण शेयर बिक्री गर्न लागेको देखिन्छ ।सयपत्री हाइड्रोपावरले रु तीन करोड बराबरको साधारण शेयर बिक्रीको तयारी गरेको छ । शुभम् पावरले पाँच करोड ८० लाख, रुरु जलविद्युत् परियोजनाले चार करोड सात लाख ७० हजार ५०० र माउन्टेन हाइड्रोले १८ करोड १६ लाख ११ हजार बराबरको साधारण शेयर बिक्री गर्न आवेदन दिएको छ ।

पाँचथर पावर कम्पनीले १९ करोड २५ लाख तथा ग्रीनलाइफ हाइइड्रोपावरले १८ करोड बराबरको साधारण शेयर बिक्रीको तयारी गरेको छ । मैलुङखोला जलविद्युत् कम्पनीले सात करोड ३६ लाख २८ हजार ६००, युनिभर्सल पावर कम्पनीले ९६ करोड ६१ लाख ६१ हजार, शिवश्री हाइड्रोपावरले १४ करोड ७६ लाख ४० लाख र घलेम्दी हाइड्रोपावरले १५ करोड ५५ लाख ७७ हजार बराबरको साधारण शेयर बिक्रीको लागि नेपाल धितोपत्र बोर्डमा आवेदन समेत दिएका छन् ।

बोर्डमा आवेदन दिएको गज्र्याङ उपत्यका हाइड्रोपावर लिमिटेडले रु दुई करोड, लघिङ बुद्ध पावरले नौ करोड ७८ लाख र युनियन हाइडेल कम्पनीले पाँच करोड ५० लाख बराबरको साधारण शेयर बिक्रीको तयारी गरेको छ । साधारण शेयर बिक्रीका लागि आवेदन दिनेमा आशा लघुवित्त वित्तीय संस्थासमेत रहेको छ । आशा प्रभु समूहको लघुवित्त संस्था पनि हो ।

सो संस्थाले ६ करोड बराबरको साधारण शेयर बिक्रीको तयारी गरेको छ । जनसेवी लघुवित्त वित्तीय संस्थाको चार करोड २० लाख र स्पर्श लघुवित्त वित्तीय संस्थाको दुई करोड ४० लाख बराबरको साधारण शेयर बिक्री स्वीकृतिको लागि नेपाल धितोपत्र बोर्ड पुगेको छ । यी सबै कम्पनीका आईपीओ बजारमा आए अर्वै अर्ब पैसा फेरि बैंकबाट बाहिरिने देखिन्छ । यसले बैंकहरु टाट पल्टने प्रस्टै छ ।राजतिलक साप्ताहिक